março 10, 2008

L Barbeiro que dou an doutor 1

L BARBEIRO QUE DOU AN DOUTOR
(Quelóquio an trés atos)

[Screbido pa ls alunos de mirandés de la turma 6°A de la scuola EB23 de Sendin.
Anho scolar de 2000/2001.
Testo yá publicado ne l jornal O Pauliteiro / L Pauliteiro (2001)]





por Carlos Ferreira



FIGURAS

Déixa-se eiqui l nome de las figuras i tamien l nome de ls alunos que las repersentórun, para que se saba.

Abelhico Bigorrilho (João Gamboa)
Albertina (Lisandra)
Antonho Arrasca (Dinis)
Apersentador (Ivo Afonso)
Apersentadora (Ana Maria Patalão)
Bulmiro Faca Aguçada (João Ferreira)
Doutor Manuol (Filipe Xavier)
Lice Lindaixa (Lina)
Manuol Melufa (Filipe Xavier)
Mulhier de tiu Bulmiro (Lisandra)
Pedro Patoixa (Tó-Zé Patoixa)
San Pedro (Dinis)
Teresa (Bruna)
Tie Calra (Iris Brunilde)
Tie Cándida Palomba (Iris Brunilde)
Tie Chana (Bruna)
Tie Maria Concha (Lisandra)
Tiu Antónho Papialgo (João Gamboa)
Tiu Fracisco Fardela Rota (Anselmo Edgar)
Tiu Jesé Saca Miedos (Samuel)





I ATO


(Hai dous apersentadores, bestidos de cerimónia. Ua rapaza i un rapaç.)

Apersentadora — Buonas nuites senhoras i senhores. You sou la apersentadora deste triato.

Apersentador — Buonas nuites a to la giente. You sou l apersentador.

Apersentadora — Oubrigado a to la giente por haber benido. De certeza que nun bos ides a arrepender.

Apersentador(bolbendo-se pa la apersentadora) Agaba-te cesta. Agaba-te que hás-de ir a la bindima.

Apersentadora(apuntando pa l apersentador) Bós pensais que el diç esto de la sue cabeça ? Anganhais-bos. El nun tira nada de l sou miolhico. Stá todo screbido ne l papel.

Apersentador — Ye berdade. Mesmo aqueilho que eilha dixo agora stá screbido. I esto que you stou agora a dezir, bós pensais que nó! Tamien stá screbido.

Apersentadora — Deixa-te de pantemineirices i nun digas aqueilho que you yá dixe. Ampeça a apersentar l triato i calha-te. Peste.

Apersentador(bolbendo-se pa la giente) Alfange. Eilha ten-se na manha. Buono, alantre. Este quelóquio ten trés atos i...

Apersentadora — Calha-te, agora ye la mie beç d’apersentar.
Neste ato stámos trinta anhos atrás. Stámos no tiempo an que l barbeiro era barbeiro, beternário, dentista i doutor.

Apersentador — Manuol Melufa ye l prencipal de l triato. You tamien querie ser, mas nun staba to la giente d’acordo.

Apersentadora — Yá chega de babar la salsa.
Solo bos querie dezir que este aqui ten muita ambeija de l prencipal de l triato. L principal nun ye cumo este, ye Manuol Melufa, ye un rapaç pimpon! Aparece na fin deste ato para daprender a barbeiro. Apuis ateima an ser un doutor moderno, mas sin botar fuora aqueilho que daprendiu culs bielhos.

Apersentador — Agora bamos diretos a la barbarie de tiu Bulmiro Faca Aguçada. Yá ben allhi tiu Jesé Saca Miedos para cortar l pelo.


( La acion passa-se hai trinta anhos a esta parte. Stábamos ne l tiempo an que l barbeiro era barbeiro, beternário, dentista i doutor. Manuol Melufa aparece na fin deste ato i aprende muita cousa culs bielhos, mas ateima an ser un doutor moderno, mas sin botar fuora aqueilho q’daprendiu culs bielhos.)




1° CENA


(Prencípios de Maio. A las uito de la tarde, óuben-se las Trindades nas campanas.
L cenário amostra ua rue de casas antigas i hai ua que ye la barbarie. Hai dues cadeiras de barbeiro i uns talhos largos stribados a la parede, adonde se séntan ls homes anquanto aspéran. Tiu Jesé Saca Miedos, home yá mui bielho, bai a fazer la barba i ben pula rue cun sou caiato, dezindo mal de la salude i de las patas.)


Tiu Jesé – Rais parta las patas, que nun bos mexeis. Que cousicas tan pestes. Solo querie agarrar ua bara i anchir-bos de porradas. Bós solo fazeis l que bos dá la gana, pensais que fazeis caçuada de mi, mas un die destes inda las mamais. Quando andábades pulas arribas ne l cuntrabando stábades mais listas.

( Tiu Jesé entra na barbarie i quando bei que nun hai naide bate a la puorta que stá abierta.)

Tiu Jesé – (chamando i albantando cada beç mais la boç ) Á Bulmiro! Bulmiro! Á Bulmiro! Este tamien nunca stá an casa, nun sei l q’anda a fazer.

( La mulhier de Bulmiro assoma-se por ua puorta que dá para andrento de casa i responde.)

Mulhier de Bulmiro – Buonas nuites tiu Jesé, hoije ben mui cedo!
Tiu Jesé – Cumo bengo mui cedo, se yá rato que dou las Trindades!
Mulhier de Bulmiro – Sente-se ende tiu Jesé, nun quede de pies. Bulmiro fui a arrincar ua muola a tiu Castelhano, que yá nun aguantaba culs delores.

(Tiu Jesé, que ye un cachico xordo, pon la mano na oureilha cumo quien nun oube.)

Tiu Jesé – L quei, Castelhano anda d’amores? Cula sue eidade?!
Mulhier de Bulmiro(achegando-se par’an pie l’oureilha de l tiu i albantando un cachico la boç.) Nó, you dixe que Bulmiro fui a arrincar ua muola a tiu Castelhano que yá nun aguantaba culs delores.
Tiu Jesé – Castelhano que faga cumo you, que agarre las piernas i que benga a la barbarie. Tomara-me ne l tiempo an que passábamos you i el l riu, nas barbas de ls friscales! Á piernas! Pareciemos galgos! Mas agora por ir a casa, nun deixará de dar buona gáijara al tou home.
Mulhier de Bulmiro – Á, nun deixa, arganeiro cumo el ye… Parece-me que l puchero que tengo al lume yá stá a bufar.

( La mulhier de Bulmiro bai-se para drentro. Apuis, tiu Jesé pergunta an boç bastante alta.)

Tiu Jesé – L quei, bás-te a deitar? Nun antendo esta gentica d’hoije, deitar-se a ua hora destas, inda cun de die! Déitan-se culas pitas! Anda que you uas poucas de nuites andube por outibales sin me deitar . Tenie q’andar anquanto ls friscales drumien.

( Tiu Jesé faç ua mesura cula mano a modo nun antender i a modo deixar passar, cumo s’ampuntasse la mulhier de Bulmiro.)




2° CENA

(Entra Fracisco, home mais nuobo que tiu Jesé.)

Fracisco – Dius le dé buonas tardes, tiu Jesé.
Tiu Jesé – Tubisses benido mais cedo, Fracisco.
Fracisco – Anton!?...
Tiu Jesé – Anton era pastor! Nun tarda a dar las Almas i tu cun las buonas tardes.
Fracisco – Pus anton, Dius le dé las buonas nuites, home!
Tiu Jesé(tiu Jesé nun oube) L quei ? Come ye l miu nome? Andas bien squecido.
Francisco – Nó. Se nun quier las buonas tardes, pus que séian las buonas nuites.
Tiu Jesé – Buonas nuites mos dé Dius, mas se nun fura esta maldita cámbria que me tulhe las piernas inda podien ser melhores.
Fracisco – Bá, home, nun se queixe, que nun adelantra.
Tiu Jesé – Ls nuobos inda se quéixan mais i cun menos rezon. Agora parécen todos uns pestes que yá nun bálen dues crouas. Ne l miu tiempo, beni you carregadico a chubir las arribas cun pana pa meio lugar, parecie un pelubrino, naide m’ agarraba. Á friscales, nunca me punírun ls uolhos an riba ...
Fracisco – Á tiu Jesé, mas Bulmiro que stá a la spera pa le fazer la barba?!
Tiu Jesé – Fui al Baiunco a arrincar ua muola a Castelhano. Dixo la mulhier que yá nun debe tardar. Ne l die an que bengo you, ye siempre l mesmo cinema. Até parece que l trigo que le dou, ye mais rui que l de ls outros, mas un die destes bou-me a fazer la barba a outra barbarie. Bulmiro yá nun se lembra de la gorrica que le trouxe de Spanha quando inda era garoto, mas mira que a mi inda me lembra cumo se fura hoije.




3° CENA


(Chega Bulmiro i lougo a seguir entra un rapaç nuobo, Antonho Arrasca. Bulmiro trai uas truquesas grandes na mano i uns fierros d’arrincar dientes.)


Bulmiro – Dius bos dé buonas nuites a todos.

(To la giente responde)

Todos – Buonas nuites mos dé Dius.
Tiu Jesé – Á Bulmiro, anda que Castelhano agarra-se por mais fuorte que naide, mas desta beç inda le tremiu la paxarina quando te biu las truquesas.
Bulmiro – Nó, nin assi. Nin dixo ai nin ui! I mire que la muola era un cantabouço, que me bi an calças de mexer pa le arrincar la raiç. Parecie la muola dun burro. Staba pocha i yá lebaba l carrielho todo cumbanido.

(Bulmiro agarra l xabon i l pinzel i ampeça a fazer scuma nun copo d’aluminio)

Bulmiro – Bá ! A quien le toca la beç ?

( Tiu Jesé sentando-se na cadeira de barbeiro )

Tiu Jesé – Bá! bá! Çpacha-te. Corta-me estes quatros pelos i faç-me la barba, que me quiero ir ambora.
Bulmiro – Aposque ten muita priessa!? Nun deixa d’inda ir esta nuite até Fermeseilhe a buscar uas alparagatas i uas tejeiras pa la poda.
Tiu Jesé – Mira que gana nun me faltaba, mas estes almaneches de las piernas yá nun m’ajúdan. Anda meneia-te i aguça-me la faca, pasmado.
Bulmiro – Puode ser que l’aguce tanto q’apuis corte eilha sola ... (diç Bulmiro meio anrabiado anquanto fazie l gesto de le cortar l cachaço)
Fracisco – Á Bulmiro! Nun me digas que t’anrábias quando te cháman «Faca Aguçada»?!
Bulmiro(meio altarado) Mira Fracisco, tu gustas muito que te chámen «Fardela Rota»? I el, tiu Jesé, gusta muito que le chámen tiu «Saca Miedos»?
Fracisco – Bá, home nun t’anrábies, q’inda cortas l tiu.
Tiu Jesé – Tu nun oubes, á Bulmiro, a mi yá tanto se me dá, you agora de bielho, yá nun meto nin saco nada. Se m’agarrasse de 25 anhos! Á guardicas ...

(Nesse antretiempo Bulmiro pon ua toalhica al redror l cachaço de tiu Jesé i ampeça a botar l xabon na cara cul pinzel. Quando yá staba la cara toda anxabonada, assoma-se tie Chana a la puorta de la barbarie, mui apressiada i mui aflegida .)

Tie Chana – Á Bulmiro! Tenes que benir debrebe a ber l miu Antonho que stá mui malico na cama. Bai a ser ua permonia galopante. Ten un febron tan fuorte q’até queima! Se nun l fazes ua sangrie yá, acho que nun tarda an se morrer.

(Tiu Jesé nun oube bien i diç.)

Tiu Jesé – L quei? L tou home nun para de buer? Deixa-lo buer mulher...
Bulmiro – Nó, tiu Jesé, l home stá-se quaijeque a morrer. Parece-me que nun bai a ser hoije que le bou a fazer la barba.
Tiu Jesé – Esso sei-lo you. Mas que nun metes un rapaç que querga aprender l oufício? Tu nun puodes dar aguanto a todo: barbeiro, dentista, beternário, doutor i sei alhá que mais ...
Fracisco – Esso ye berdade.
Bulmiro - (bolbendo-se pa Tie Chana) Baia andando que you nun tardo. (Apuis buolbe-se pa Fracisco ) Á Fracisco, inda tenes an casa daquel remédio que fazes cun cabacas de nebro? L outro que me deste fui remédio santo, curou ua permonia galopante a tiu Burreca i you pensaba que l tiu yá iba a lebar camino.
Fracisco – Acho q’inda há-de haber algun ... Mas quieres-lo yá?
Bulmiro – Nó! Bás-lo a buscar quando l tiu stubir muorto!
Fracisco – Buono, bai andando, que you yá bou por el.
Tie Chana - Dius há-de-te pagar, Fracisco. I tu, Bulmiro, nun tardes, senó chegas alhá i yá nun sirbe de nada.
Tiu Jesé – Anda que sin lebar la faca bien aguçadadica nun bai.
Bulmiro – El yá ampeça a meter noijo cun essa cumbersa.

(Bulmiro sal apressiado i deixa la barbarie.)




4° CENA


( Entra Manuol, cháman-le Manuol Melufa, un rapaç nuobo, cul pelo grande, i bai dreito al outro rapaç nuobo, Antonho Arrasca. Nun diç nada i dá-le ua monzada.)

Tiu Jesé – Cambada de murmosos, yá nun son capazes de dar las buonas nuites. Tal un, tal outro. Mira ... Este yá cacho que staba aqui i inda nun se l’oubiu ua palabrica. Pestes! Dában para ir pulas arribas de nuite, a passar l cuntrabando! Nun habie friscales que ls oubíssen.
Fracisco – Hoije l mundo stá assi, que s’há-de fazer!
Tiu Jesé – Mira, mira que lindo ye, culas celras! Ai la melufa! Inda há-de haber un que t’há-de agarrar por ua rapaza.
Antonho Arrasca – Mira Manuol, acertou-te cul nome. Anda-te, l tiu sabe quatro!
Manuol – Agárran-me por ua rapaza… I apuis, acaba-se l mundo?
Tiu Jesé – Calha-te, calha-te q’até metes noijo. Rapazicos d’agora ...
Manuol – I ne l buosso tiempo cumo érades ? Se calha inda érades piores...
Tiu Jesé – Inda porriba respónden. Bá! Yé melhor calhar-me senó la cumbersa inda bai loinge ... Barba inda nun tenes, a ber se ben Bulmiro que te corte l pelo.
Manuol – Nun há-de ser agora. Hoije solo bengo a falar cun tiu Bulmiro a ber se me quier para sou ajudante, quiero aprender a doutor.
Tiu Jesé – Doutor? Doutor de quei? Doutor de scanho feito á lareira? Ou anton cerjano sin conhecer las yerbas? Mete-te mas ye de cuntrabandista que agora ls guardas yá nun préstan.
Manuol – Pa doutor de leis yá chega el. Las yerbas quien ten que me las ansinar ye tiu Fracisco. Diç que sabe fazer uns remédios milagrosos. L cuntrabando hoije yá nun dá, ls tiempos son outros, tiu Jesé.
Fracisco – Pa aprender a doutor bás pa la ounibersidade, q’aprendes melhor.
Manuol – El bien fala, mas mie mai adonde ten las notas? De qualquiera maneira an l’ounibersidade saberan muita cousa, mas nun sáben l segredo de las yerbas cumo el sabe. Mas un die inda hei-de ir par’lhá.
Fracisco – Buono, you bou-me a saber de l miu remédio. Até manhana tiu Jesé. Até manhana rapazes.
Manuol – Á tiu Fracisco, puodo ir cun el solo para ber cumo ye l sou remédio?
Fracisco – Ó home, por esso que nun seia.
Manuol(para Antonho Arrasca) Bá, adius, Arrasca. Tu inda quedas? You yá me bou cun tiu Fracisco.
Antonho Arrasca – Adiós Melufa. You tamien nun m’hei-de fazer mui bielho.
Tiu Jesé - Hoije parece que yá nun fago la barba. (Buolbe-se pa las piernas i amanaça). Bien feita pa las piernas! Manhana heis-de tornar, solo para nun serdes malucas i perguiceiras. Anda que you bos coço! Anda que se benisse un friscal atrás de bós, íbades a ber cumo meniábades la pantorrilha ...

(buolbe-se pa l outro rapaç i ampeça-le a cuntar, ua partida que le passou ua beç an Spanha.)

Tiu Jesé – Tu nun oubes, ua beç an Spanha, serie ende por este tiempo, tenie ido you a buscar dues dúzias de fouces para un tiu rico de Dues Eigreijas, acho que era tiu Zambeira, i yá te bou a cuntar la partida que me passou.
Antonho Arrasca – Á tiu Jesé, agora nun tengo bagar de l oubir que tengo la mie moça a la spera!

(Antonho Arrasca sale i deixa a tiu Jesé solico.)

Tiu Jesé – Moça, nun deixará ... Mas quien quier esto, Arrasquita anrascado!? Inda se fusse cuntrabandista i traisse uas alparagatas...

(Ban-se todos ambora i acaba l I ATO. Canta-se la cantiga «L remanse de Jesé cuntrabandista»)