março 26, 2008

L Barbeiro que dou an Doutor 3

quelóquio de Carlos Ferreira





III ATO



Apersentadora — Anton! L que bos dixe you? Cada beç stais a gostar mais, nó?!

Apersentador — Nun adelantra, esta manha yá naide la tira. Buono, este último ato passa-se ne l anho dous mil i dieç. Nun sei cumo hai giente capaç d’adebinar l feturo! Mas neste quelóquio nun falha.

Apersentadora — Nesse tiempo, las gientes nuobas yá nun percísan de quedar a trabalhar nas grandes cidades. Yá puoden benir a anstalar-se nestas nuossas tierras i fazer la sue bida aqui.

Apersentador — Nesso nun me finto you. Buono! Anton cumo iba a dezir, Lice Lindaixa casou-se cun Manuol Melufa. Eilha formou-se i adoutorou-se no stranjeiro an biologie — botánica, recursos andógenos i framácia —, quier dezir : trabalha subre las yerbas de la nuossa region para ua grande ampresa, que faç remédios.

Apersentadora — Lice cumo era ua ambestigadora de renome anternacional, mui fuorte, mui fuorte, i habie muitas ampresas que la querien, oubrigou la ampresa para adonde fui a trabalhar a muntar un laboratório de pesquisa de las yerbas an Sendin.

Apersentador — Essa ampresa daba amprego a muita giente i pagaba bien. Mas, cumo diç l outro, era preciso coincer las yerbas.

Apersentadora — Manuol Melufa, specializou-se an medecina generalista, ne l stanjeiro, i outeliza remédios naturales que fabrica la mulhier i técnicas mui abançadas para sanar. Abriu un grande cunsultório an Sendin i ben giente de to l lado aqui a consultá-lo. Ye un doutor mui afamado

Apersentador — Ls bielhos, que stában no cielo, nien acraditában.

Apersentadora — Para saber l restro, teneis que quedar até al fin.




1° CENA

(Dun lado de la cena tenemos l laboratório de Lice Lindaixa i doutro lado tenemos l cunsultório de Manuol Melufa. Lice Lindaixa trabalha cun las sues yerbas, a fazer remédios. Ten bárias yerbas spalhadas anriba dua mesa, i uas caixas cun tabuletas de letras gordas, cun nomes de yerbas daqui. Cun eilha staba tie Marie Concha, que yá era bielha i conhecie ls nomes de las yerbas an Mirandés.)

Lice Lindaixa — Nunca pensei que habisse tanta yerba defrente. You pensaba que yá las conhecie a todas, mas nó. Antre buonas i ruis yá tengo mais de mil.

Tie Marie Concha — I eilha yá nun fui a scabar binha, senó ye que deziedes! Agora yá solo bótan l remédio, yá naide quier scabar. Mas hai anhos, por tarde, bénen uas yerbas! Ampossible eilhas nun tubíssen benido ne l frasco de l remédio!

Lice Lindaixa — Ai! i porque diç esso ?

Tie Marie Concha — You sei alhá! Parece que antes de haber l remédio naide habie bisto dessa muxinga. Por eisemplo: aqueilhes foguetes, que bénen por tarde, naide ls zlenta. Quantos mais s’arríncan mais nácen. I, s’ua pessona ls deixa, fázen-se cumo aljarudes.

Lice Lindaixa — Aljarudes?! Á tie Marie, l que son aljarudes?

Tie Marie Concha — Pus you sei alhá! Ye berdade que dezimos assi, quando ciertas yerbas subírten por riba d’un, mas nun conheço nanhue yerba cun esse nome.

Lice Lindaixa — Á tie Marie, cumo se cháman estas quatro yerbas aqui?

Tie Marie Concha — Esta son pimpilros, estes son cachapeiros, estes son marrolhos i esta ye palitária.

Lice — I estas yerbas antigamente serbien para algue cousa?

(Lice, anquanto tie Concha falaba, iba screbindo nun bloco)

Tie Marie Concha — Mire ls cachapeiros, ye ua yerba mui çprézio. Solo serbien para dar cabo de las costielhas a arrincar-los, nun habie animal que ls comira.
Ls pimpilros inda se podien dar als coneilhos i las mulas comien-los, mas quando habie que ls arrincar dában trabalho cumo l restro.
Ls marrolhos, quaije solo médran ne ls caminos an pie de las paredes i serbien para queimar an la fogueira de San Juan. Botában un cheiro tan buono!
La palitária, habie giente que fazie chá, mas you nun sei para que malzina serbie. Anda q’eu le hei-de preguntar a tie Lucinda Ambelga, eilha debe de saber.

Lice — Mire i nas huortas, nun habie yerbas buonas para fazer salir la rata dalhá ?

Tie Concha — Nó mas si habie! Mas you nesso nunca acraditei muito. Dezien que tenendo alhá uns castanheiros brabos nun daba la rata, mas solo l cheiro daqueilho ambolcaba. Habie outros que tenien outras yerbas, mas esso you nunca liguei.

Lice — I las bordelagas, nun fazie salada deilhas? Nun las botaba ne l caldo?

Tie Concha — Bordelagas ne l caldo?! Á mulhier, deixai-me desso. Bordelagas solo pa ls cochinos. Habie ua tie de baixo, chamában-le tie Algarabia, que si fazie salada deilhas, mas la giente d’acá l’única comida de cochino que come son patatas.

Lice — Mire tie Marie, i aqui esta parte desta flor cumo se chamaba ?

Tie Concha — Bós tamien poneis cada sacadielha?! Pus you sei alhá! Yá ye meidie, yá me bou. Tengo que fazer l almuorço pal miu Antónho. Bá, até lougo.

Lice — Até lougo tie Marie, you tamien yá bou a ir.




2° CENA

(Manuol Melufa stá sentado ne l sou cunsultório, a ber cousas ne l cumputador. Apuis albanta-se bai até la puorta i manda antrar la purmeira pessona.)


Manuol Melufa — António Alves Pimentão! (Entra tiu Antonho Papialgo i senta-se .)

Tiu Antonho Papialgo — Buonos dies Sr. Doutor Manuol. Yá nun me conhece ó nó?

Manuol — Buonos Dies, anton nun habie de conhecer?! Sodes tiu Antonho Papialgo. Inda bos cortei uas poucas de bezes l pelo na barbarie de tiu Bulmiro Faca Aguçada.

Tiu Antonho Papialgo — Faca Aguçada, Dius l tenga an çcanso! Quien habie de dezir que el, l Melufa de la barbarie de Faca Aguçada, habie de chegar a un doutor assi apilarado desta maneira. Diç que tols dies, ten esto cheno de giente. You nunca tenie benido acá, mas hoije quedei barado. Alhi na sala de spera, hai de todo: spanholes, pessonas de baixo, franceses, angleses, mais raças que you sei alhá. Nin pa ls farrapos de Miranda ben tanta giente!

Manuol — Anton essa salude, que tal bai ?

Tiu Antonho — Mire, tengo un delor aqui nas cuostas, que até me custa a arcar. You inda pensei que fusse zmanchado, mas yá me puxei dues bezes i nun hai maneira de me passar.

Manuol — Deitai-bos de cuostas aqui. (Tiu Antonho deita-se na cama de cuostas. L doutor scuita-lo, agarra l rato de l cumputador i passa-lo pulas cuostas.)

Manuol — Yá se puode albantar tiu Antónho. Sente-se.

Tiu Antonho — A mi si me dezírun que curaba cul cumputador, mas ua cousa ye bé-la outra dezir-la. Ácerta! Anton l que tengo Sr. Doutor? Cousa rui?

Manuol — Nó, nun há-de ser nada. Ten q’andar menos de carro i mais a pie. Faç bien andar a pie, i anquanto anda a pie fala culas pessonas. Bai a tomar estes remédios nuobos, feitos de yerbas de las arribas. Se nun le passar torne acá.

Tiu Antonho — Parece-me que yá stou melhor, nun sei se fui de l couso de l cumputador... Bá, Sr. Doutor oubrigado. Até soutordie.

Manuol — Adius tiu Antónho, dé bejitas an casa i las melhoras.

(tiu Antonho sale i l Doutor chama outra pessona.)

Manuol — Cândida dos Reis Xavier.

Tie Cándida Palomba — Buonos dies Sr. Doutor. Stába alhi un spanhol a zirrar i a zirrar que era antes de mi i you a dezir que nó.
Manuol — Ei tie Candida Palomba, buonos dies. Anton outra beç por qui? Ls remédios que le dei nun le pintórun ?

Tie Cándida Palomba — Ai, nien me fale Sr. Doutor. Agora pareço outra mulhier. Aqueilhas mistelas que tomei fazírun-me tan bien, tan bien... I éran doces! Nó, hoije bengo acá por bias de l miu Abilio. Cousa mais maluca nunca you bi. Yá un més que l ando a dezir para benir a bé-lo mas nun adelantra. Maluco cumo un burro!

Manuol — I anton que ten?

Tie Cándida Palomba
— Nun sei, el diç que nó, mas you acho que aqueilho ye freima. You acho q’aqueilho ye l bino que le subirte a la cara. Mas nun adelantra falar cul, parece-me que cada beç bebe mais.

Manuol — Eilha inda l faç mais do que el ye. Anton s’el nun quier benir cumo bamos a fazer?

Tie Cándida Palomba — Nun sei, mas se el fusse un destes dies até nuossa casa dezindo que iba para me ber a mi. Si, nun antende?

Manuol — Antendo you de mais. Stá treminado.

Tie Cándida — Oubrigado Sr. Doutor, nun sei cumo le hei-de pagar. Ls buonos dies a la buossa Lice. Se quejir uns frajonicos de casca, que nun passe gana deilhes que you astanho tube muito.

Manuol — Tá bien tie Cándida, you digo-le. Adius.

(L doutor iba–se a purparar para chamar outra pessona, quando aparece Lice a correr, mui albrotada, cun un papel na mano.)

Lice — Manuol, mira, mira. Olha l que recebi!

Manuol — L quei? Acalma-te.

Lice — Acabei agora de recebir por anternete la nobidade.

Manuol — Mas que nobidade?

Lice — Acho que fui aperpuosta para recebir l prémio Nobel…

Manuol — Tu stás bouba! Ai se ls bielhos bíssen esto de l cielo! L que dirien?!




3° CENA

(Afinal, tiu Bulmiro Faca Aguçada, tiu Jesé Saca Miedos, tiu Fracisco Fardela Rota que ajudórun i ansinórun Melufa, stában agora ne l cielo a oubir i a ber todo l que el dezie. Éran ls anjos de la guarda del. Nesta cena, cun San Pedro, stan estes trés personaiges, cada un cun uas alicas brancas a falar subre la fama de Manuol Melufa i Lice Lindaixa, la mulhier. Eilhes de riba bien todo, i quaije que tamien nun acraditában.)


Tiu Jesé — Á Bulmiro, mira-me par’este peste agora! Quando ampeçou a trabalhar na tue barbarie solo tenie fame i merda anriba del…

Tiu Bulmiro — Peste!? Esso diç el! You siempre dixe que l rapaç iba longe i nun m’anganhei. Inda bien que you l acarinei.

Tiu Fracisco — Baliente rapaç! Gusta-me a mie la giente fina i libaral. (bolbendo-se para San Pedro) Á San Pedro, bós que dezis?!

San Pedro — You nun sei cumo deixórun a este santo Manuol Melufa fazer tanto milagre na sue tierra! Nun ye por nada, mas nun ye questume! L que le baliu a el fui l oumbrico que you le botei, senó...

Tiu Jesé — Á San Pedro, çculpai-me, mas a las bezes inda dezis bien baboseiras! Para mi, l que le baliu al rapaç, fui haber-se casado cun aqueilha rapazica. Bibideira, fina, guapa, libaral i agora cun aquel galardon.... You bien le dezie: Melufa, tu séias-me fino, arranja-me ua mulhier pa la bida. Mira, quando you era cuntrabandista, l que me faltou fui ua mulher assi. Se tengo acertado, hoije tenie la maior fertuna de l çtrito.

Tiu Bulmiro — Calhe-se tiu Jesé, el i San Pedro nun sabeis l que dezis. L que le baliu al rapaç fui la mano que you le botei quando tenie la barbarie, senó nun habie cheta para studar.

Tiu Fracisco — You gusto de bos oubir falar, a todos quantos sodes. Quier dezir: antes, l rapaç, cuitadico, naide miraba par’el, parecie que tenie sarna. Agora, que ten ua mulhier pimpona i afamada i que ye rico i conhecido por to l lado, yá todos fúrun ls antuantes de la sue riqueza! Até San Pedro! Se nun fura you, que l’ansinei a conhecer las yerbas... l que serie del!?

San Pedro — You nun sei, mas para mi se nun ten sido l miu ombro.

Tiu Jesé — I torna el cul ombro... Se nun tengo sido you a dezir-le las cousas al miu Melufica...

Tiu Bulmiro — Séiades hounestos. Reconhecei que se nun sou you cula barbarie...

Tiu Fracisco — Calhai-bos que yá meteis nonjo cula cumbersa.

San Pedro — Metemos nonjo?! Tu cuidas que fuste tu?

(Oube-se ua boç off cun eco. Ye la boç de Nuosso Senhor a poner ordre naqueilha giente i naqueilha çcuçon. Todos míran parriba)

Boç de Nuosso Senhor — San Pedro?

Tiu Jesé — I agora, quien ye este?

San Pedro — Calhai-bos, ye Dius que quier falar comigo.

Boç de Nuosso Senhor — San Pedro, lembra-te que stás ne l cielo. Nun stás ne l café a çcutir. Bamos a ber se metes orde nessa giente. Manuol Melufa, deixai-lo. D’agora an delantre acupo-me diretamente you del. Essa comisson d’anjos de la guarda que tenes ende, a partir d’hoije bai a ancarregar-se doutra pessona. Mirai bien, bedes aquel bielho que stá alhi a falar na praça? Yá ten mais de mil anhos. Anda malo, mas inda ten que durar outro tanto.

San Pedro — I cumo se chama l bielho ?

Boç de Nuosso Senhor — L bielho ye la léngua de ls bisabós. L bielho ye la léngua de ls abós. L bielho ye la léngua de ls pais. L bielho ye la léngua de Melufa. Essa léngua yá tan bielha, essa léngua que ye la buossa, chamai-le cumo quejirdes. You chamo-le sendinés i palaçulés i picotés i san martinés de l mirandés.

Tiu Fracisco — Dius sabe falar! Dius sabe mandar! Seia feita la sue buntade. Pa la frente ye que ye l camino.

Tiu Jesé — Bala-me la Birge Santíssima. Agora l que bamos nós a poder fazer por esta léngua que todo mundo giente stá a scamujir ?

Boç de Nuosso Senhor — You yá dixe q’acabou la çcuçon. Quiero esta léngua bien biba outra beç. Quiero un trabalho bien feito i nada de questiones.

FIN

março 18, 2008

L Barbeiro que dou an Doutor 2






quelóquio de Carlos Ferreira







II ATO


(Aparécen outra beç ls apersentadores)

Apersentador — Anton, todo mundo stá a gustar? (Pon la mano na oureilha a modo de dezir que nun oubiu la giente) Nun oubi nada!

Apersentadora — Até parece que sós tu l prencipal !?

Apersentador — Nun sei quien ten mais catarro, se you, se tu!

Apersentadora
— Bá, nun metas nonjo delantre de giente.

Apersentador(diç a modo un segredo baixico) Este segundo ato passa-se ne l anho dous mil i yá bos digo que bai a haber namoro!

Apersentadora — Esto ye solo ambeija de l prencipal! Mas, alantre.
Neste ato, tiu Bulmiro Faca Aguçada, tiu Jesé Saca Miedos i tiu Fracisco Fardela Rota yá se morrírun. Manuol Melufa aprendiu a barbeiro i aprendiu ls segredos de las yerbas cun tiu Fracisco Fardela Rota.

Apersentador — Apuis Manuol fui studando a la nuite anquanto era barbeiro i conseguiu antrar pa l’ounibersidade de medecina.

Apersentadora — Milagre, nun ye cumo tu! Ye un rapaç fino cumo las streilhas.





1° CENA


(Stamos pul meio de Júnio, na rue. Hai bários puiales nua pracica i ye Demingo. Stan uas ties bielhas a filar, i tamien tie Calra, ua tie meio bruxa, que le cháman tie Arrepunsada. Entra Abelhico Bigorilho, que ye un rapaç nuobo, por ende de 19 anhos, bestido de Demingo, mas an moderno, cun çapatilhas i fato de treino de marca.)


Abelhico – Ei tie Calra, a filar nun Demingo!?

Tie Calra – Ei filho, ten que ser, pus que quieres. De mais nun se stá bien.

Abelhico – Nun biu porqui a Manuol ?

Tie Calra – Mas qual Manuol?

Abelhico – Quantos conhece? Manuol Melufa, qual há-de ser!

Tie Calra – Á si, Manuol Melufa! Nó, hoije inda nun l bi. Aposque stará metido an casa a ler ou a screbir ne l cumputador. Diç la mai q’agora nun quier outra bida. Deç que fui pa la deficuldade i cumprou esse traste ... (Entra Manuol) Mira, ende l tenes. Nun se fala ne l diabro sin q’el nun apareça.





2° CENA


Manuol(diç baixico solo para Abelhico) L diabro ye eilha, i satanás al mesmo tiempo ... Bruxa! (Quando Manuol diç bruxa amostra pa la giente la mano a fazer cruzes)

Abelhico – Ei Manuol, stás buono ? (dan-se ua monzada). Anton essa deficuldade, cumo diç tie Calra. Yá bás listo por astanho?

Manuol – Abilho Bigorrilho! Que tal, home? An que modo hoije tan cedo porqui ? Bamos-mos a sentar neste puial, que tie Arrepunsada nun mos ouba. Nun se puode dezir nada. Stá siempre cul oubido a la cata...

(séntan-se ne l puial, pónen las manos nos zinolhos i ampéçan a cumbersar)

Abelhico — Mie mai hoije fizo-me madrugar, quijo ir al Rechano a ber ua maçaneira san juaneira que tenemos alhá na binha i, cumo eilha nun sabe guiar l trator, alhá tube miu Abílio que ir cun eilha. Apuis de benir, labei-me, comi ua códia i yá quedei jantado. Pula tarde se me dir la fame, como ua tosta ne l café Fuonte Nuoba, q’alhá son balientes.

Manuol — Se me tenes dezido algo, habie you ido cun bós. Mas q’eideia la de tue mai: Maçanas san juaneiras? Mas a esso yá naide liga!

Abelhico — You sei, mas par’eilha, aqueilho ye un mimo. Astanho parece-me que se bai a cunselar. Stá carregadica, até se debelga cun tanta. Diç que solo l cheiro que déixan an casa le tira todos ls males durante meio anho.

Manuol — Mira que nun quiero teimas. S’eilha l diç ... Yá me dezie tiu Fracisco Fardela Rota que balie mais ua maçana san juaneira pocha i chena de brugos, que ua arroba de las cumpradas ne l soto. Outordie, subre esso, stube a ber uas cousas an la anternete ...
(Abelhico dá-le ua palmada no ombro i meio a rir-se anterrompe-lo)

Abelhico — Tu stás boubo, Melufa! Antre l que te cuntou tiu Fardela Rota i agora l’anternete, pones-te boubico cun essas cousas de la medecina natural. Acabas cuntigo. Mira mas ye a ber s’aprendes la medecina normal, que yá tenes eidade.

Manuol — Nun t’apoquentes, dá para todo. Sabes, yá screbi quaije que to las receitas pa malzinas q’aprendi cun tiu Fardela Rota i tiu Bulmiro Faca Aguçada, ls mius mestres. Que Dius ls tenga an çcanso. Quiero ber se na faculdade fago un trabalho de fin de curso subre las medecinas tradecionales i naturales i apuis, mais tarde, quando yá stubir formado hei-de fazer la mie specialidade nesso. Mas an Pertual nun sei. Se calha tengo q’ir pa l stranjeiro.

Abelhico — Mira que sterloque. Adonde tu andas metido Melufa! You nun m’anganho muito: bás-te a poner boubico! Agora por fuorça que hás-de fazer l que pormetiste quando antreste pa la barbarie de tiu Faca Aguçada: ser doutor d’ounibersidade, d’yerbas i de cumputador.

Manuol — Á Abilho, tu nun me antendes: mira las bacas boubas, las dioxinas de ls pitos Belgas i outras zgrácias cumo essas. Esto un die ten que stourar. A nós aqui siempre mos tubírun cumo uns atrasadicos, mas daquie por lantre inda bamos a tener muito q’ansinar a la giente de las cidades. Cuitadicos, cada beç tengo mais pena d’eilhes. Parécen almicas sin Sul nin Norte. Por aqueilhas rues... ua tristeza... Parécen perdizes çpaixarinadas ne l tiempo de botar l arbicida a las binhas...

(Abelhico ampeça a dar cul cotobielho a Manuol i este calha-se. Passa por eilhes un grupico de rapazas pimponas que bénen pula rue arriba, todas agarradicas uas a las outras i dében d’ir pa l café. Bótan-le uns oulhos als rapazes, meio rebuoltos. Uns oulhos de rapazas nuobas pa rapazes nuobos a mode dezir: beni cun nós. Mas que stais ende a babar la salsa, tristes?! Abelhico i Manuol ban atrás deilhas, calhadicos, cun ls uolhos, cumo s’eilhes quedássen sentados i ls uolhos fússen atrás de las rapazas. Anton, diç Abelhico pa Manuol.)

Abelhico — Á Melufa, deixa-te agora dessas cousas. Tu nun bés las gaijas?! Aposto que ban pa l café «Fuonte Nuoba». Aqueilha, la Lindaixa, nun era la que t’agradaba? Bamos ambora que bai a ser hoije que l’angatas.

(Albántan-se i ban-se atrás de las rapazas)




3° CENA

(Esta cena passa-se ne l café «Fuonte Nuoba». Hai ua música, desta d’agora, mui alta, a modo batuque, i bárias mesas cun giente nuoba a falar i a buer. Hai ua mesa cun trés rapazas, Lice Lindaixa, Teresa i Albertina, que fálan antr’eilhas.)

Lice Lindaixa — Á Albertina, mas Manuol Melufa adonde anda?

Albertina — Mira que pergunta! Anda ne l mesmo sítio que tu, an Lisboua.

Lice Lindaixa — An Lisboua? You nunca l bi alhá. I l que faç?

Albertina — L que faç nun sei !

Teresa — You acho que anda na faculdade de medecina i a la nuite trabalha, mas nun sei adonde, nin an quei.

Lice Lindaixa — Mas el yá nun yé nada nuobo. Nun há-de ser mui fino.

Teresa — Nun ye fino? Dízen que ye l gaijo mais spierto que se passeia na faculdade de medecina de Lisboua. El yá ampeçou a studar mui tarde. Ampeçou a trabalhar na barbarie de tiu Bulmiro Faca Aguçada i andaba siempre a studar las yerbas cun tiu Fracisco Fardela Rota pa las arribas i a la nuite iba pa Miranda a studar. Dízen que ne l décimo i segundo anho solo nun tubo binte de média porque habie alhá un porsor meio carranha que nun gustaba del.

Lice Lindaixa — An Lisboua!?... Adonde morará?

Albertina — Mas quanta pregunta hoije, subre Manuol Melufa… Nun quieres tamien l telifone del i que le pregunte se yá ten moça i que te marque un ancontro!? Parece-me que andas mui antressada.

Lice Lindaixa — You!?... Nun deixa! Preguntei solo por perguntar…

Teresa — Si, aposque ten bichos! You digo-te la berdade, s’esse rapaç me tocasse pula puorta nun dezi que nó. Un rapaç assi, pimpon, spierto, trabalhador i ... nun sei, mas há-de tener mais cousas buonas.

(Entra Manuol, Abelhico i Pedro Patoixa, ls trés cumbersando i botando ls uolhos a las rapazas, cumo se stuíissen a falar d’eilhas).

Albertina — Ende l teneis. Mirai, Pedro Patoixa tamien ben cul. Se quereis you pido-le para beníren para an pie de nós.

Teresa — Nun penses que solo tu ls conheces. You tamien... (Teresa albanta-se i aceinha cul braço na direçon de ls rapazes) Abilho, á Abilho! Á Pedro, bá a ber se pagais un copo! Sentai-bos aqui cun nós.

(Pedro i Abilho albántan l braço i ban-se todos a sentar na mesma mesa).




4° CENA

(Rapazes i rapazas dan-se beisos. Séntan-se alternando rapaç cun rapaza i Manuol calha an pie de Lice Lindaixa).

Pedro Patoixa — Ei cambada, an que modo bós aqui ? (Albanta-se, albanta l braço, a modo de chamar l duonho de l café para pedir de buer) L que bueis ? Hoije pago you. (Chega l duonho de l café, an pie la mesa) You quiero un çumo de laranja.

Abilhico — A mi trai-me un çumol.

Teresa — You quiero, you quiero, l que quiero? Puode ser un çumo de papaia.

Pedro Patoixa — Ai, que finura! Pa-pai-a!!!

(Teresa faç que le dá a Pedro por este ser caçuador)

Albertina — Para mi puode ser, ... uhmn... un çumo d’ananás.

Lice Lindaixa — You quiero un café i ua garrafa d’auga.

Pedro Patoixa — Á, you auga nun pago! Bás al chafariç de la Calçada i inches-te d’eilha de boca.

Abelhico — Lindaixa ye cousa fina, Patoixa. Tu nun bés q’agora stá pa la capital?! Gente de Lisvoa só veve por garrrafinha.

Lice Lindaixa — Até parece!

Pedro Patoixa — Bá Melufa, yá solo faltas tu pedir. Mira a ber se te decides, se nó quedas a seco.

Manuol Melufa — Staba a oubir-bos a bós. Trai-me un café tamien.

(L serbiente bai-se, Pedro Patoixa senta-se i ampéçan a cumbersar)

Albertina — Anton Manuol, essa Lisboua, que tal?

Manuol — Se you pudisse fazer l que fago alhá, sien salir de Sendin, nun me caçában alhá nó, nin mais un minuto.

Teresa — Anton, nunca biste puli a Lice?

Manuol (bulbendo-se para Lice) Nun me digas que tamien stás naqueilha tristeza!?

Lice — Stou. Ando ne l quarto anho de Biologie de la Ounibersidade de Ciências. Moro na residença 24 de Júlio.

Abelhico — Bá Melufa, dizes q’alhá conheces pouca giente. Rapazas destas nun debe de haber por alhá muitas. Esta ten chichas que chéiran a Sendin. Aporbeita i pregunta cumo s’entra pa la residença essa, apuis de meia nuite.

(Lice faç que le dá a Abelhico, por este ser tan atrebido, mas Abelhico agarra-le l braço)

Manuol — Falta el por alhá rapazas. Mas cumo las d’aqui yá se sabe que nun son. Ua pessona quaijeque siempre a falar grabe anfada-se debrebe d’eilhas. Mira, nun te pido l código de la residença, cumo diç Bigorrilho, mas gustaba de tener l tou correio eiletrónico, se nun t’amportas.

Pedro Patoixa — Milagre que nun s’amporte! Stás aqui stás a salir un Sr. Doutor, bás a ser un bun partido... Ides a ber q’inda arranjais algun sterloque por alhá; bá! bá!
... (Lice faç outra beç que le dá a Pedro.)

Lice (Abre l bolso i tira d’alhá un cartonico i antrega se lo a Manuol) You tengo trés direçones eiletrónicas. Neste carton solo tengo dues, mas apuis se quejires dou-te la outra.

Pedro Patoixa — Nun falta nada. Yá te dá todo Melufa. Quanto nun bal andar a studar an medecina.

(Lice faç outra beç que le dá a Pedro. Melufa tira un carton de l bolso i dá se lo a Lice)

Manuol — Nun fagas couso. Aqui tenes l miu correio eiletrónico. Mira, cumo sós de biologie, hemos de trocar uas ampressones subre uas yerbas que hai pa las arribas, a ber se sabes mais do que you.

Abilho — Alhá stá el cun las yerbas. Pantemineiro ! Se fuosse you, ibas a ber anquanto le daba las yerbas.
(Lice faç outra beç que le dá a Abilho)

Albertina — Bá giente! Sodes todos mui buns rapazes, mas you yá me bou ambora senó mie mai yá naide l’atura. Diç que quando bengo a Sendin ye solo para andar puls cafés i çcotecas, mas para star cun eilha nun tengo tiempo, i ten rezon.

(Albertina albanta-se para s’ir ambora i ls outros albántan-se todos tamien).

Pedro — You stou cum’Albertina, tamien yá me bou até casa. Anton lougo a la nuite cumo ye? Bamos todos até la çcoteca.

Lice — Bamos, bamos. Tu nun bás Manuol?

Pedro — Buono stá todo mundo d’acordo. Todos aqui antes de las onze de la nuite.


(Sálen todos i acaba l II ato)

(Al anterbalo canta-se la cantiga «Yá t’agarrei afeiçon»)


março 10, 2008

L Barbeiro que dou an doutor 1

L BARBEIRO QUE DOU AN DOUTOR
(Quelóquio an trés atos)

[Screbido pa ls alunos de mirandés de la turma 6°A de la scuola EB23 de Sendin.
Anho scolar de 2000/2001.
Testo yá publicado ne l jornal O Pauliteiro / L Pauliteiro (2001)]





por Carlos Ferreira



FIGURAS

Déixa-se eiqui l nome de las figuras i tamien l nome de ls alunos que las repersentórun, para que se saba.

Abelhico Bigorrilho (João Gamboa)
Albertina (Lisandra)
Antonho Arrasca (Dinis)
Apersentador (Ivo Afonso)
Apersentadora (Ana Maria Patalão)
Bulmiro Faca Aguçada (João Ferreira)
Doutor Manuol (Filipe Xavier)
Lice Lindaixa (Lina)
Manuol Melufa (Filipe Xavier)
Mulhier de tiu Bulmiro (Lisandra)
Pedro Patoixa (Tó-Zé Patoixa)
San Pedro (Dinis)
Teresa (Bruna)
Tie Calra (Iris Brunilde)
Tie Cándida Palomba (Iris Brunilde)
Tie Chana (Bruna)
Tie Maria Concha (Lisandra)
Tiu Antónho Papialgo (João Gamboa)
Tiu Fracisco Fardela Rota (Anselmo Edgar)
Tiu Jesé Saca Miedos (Samuel)





I ATO


(Hai dous apersentadores, bestidos de cerimónia. Ua rapaza i un rapaç.)

Apersentadora — Buonas nuites senhoras i senhores. You sou la apersentadora deste triato.

Apersentador — Buonas nuites a to la giente. You sou l apersentador.

Apersentadora — Oubrigado a to la giente por haber benido. De certeza que nun bos ides a arrepender.

Apersentador(bolbendo-se pa la apersentadora) Agaba-te cesta. Agaba-te que hás-de ir a la bindima.

Apersentadora(apuntando pa l apersentador) Bós pensais que el diç esto de la sue cabeça ? Anganhais-bos. El nun tira nada de l sou miolhico. Stá todo screbido ne l papel.

Apersentador — Ye berdade. Mesmo aqueilho que eilha dixo agora stá screbido. I esto que you stou agora a dezir, bós pensais que nó! Tamien stá screbido.

Apersentadora — Deixa-te de pantemineirices i nun digas aqueilho que you yá dixe. Ampeça a apersentar l triato i calha-te. Peste.

Apersentador(bolbendo-se pa la giente) Alfange. Eilha ten-se na manha. Buono, alantre. Este quelóquio ten trés atos i...

Apersentadora — Calha-te, agora ye la mie beç d’apersentar.
Neste ato stámos trinta anhos atrás. Stámos no tiempo an que l barbeiro era barbeiro, beternário, dentista i doutor.

Apersentador — Manuol Melufa ye l prencipal de l triato. You tamien querie ser, mas nun staba to la giente d’acordo.

Apersentadora — Yá chega de babar la salsa.
Solo bos querie dezir que este aqui ten muita ambeija de l prencipal de l triato. L principal nun ye cumo este, ye Manuol Melufa, ye un rapaç pimpon! Aparece na fin deste ato para daprender a barbeiro. Apuis ateima an ser un doutor moderno, mas sin botar fuora aqueilho que daprendiu culs bielhos.

Apersentador — Agora bamos diretos a la barbarie de tiu Bulmiro Faca Aguçada. Yá ben allhi tiu Jesé Saca Miedos para cortar l pelo.


( La acion passa-se hai trinta anhos a esta parte. Stábamos ne l tiempo an que l barbeiro era barbeiro, beternário, dentista i doutor. Manuol Melufa aparece na fin deste ato i aprende muita cousa culs bielhos, mas ateima an ser un doutor moderno, mas sin botar fuora aqueilho q’daprendiu culs bielhos.)




1° CENA


(Prencípios de Maio. A las uito de la tarde, óuben-se las Trindades nas campanas.
L cenário amostra ua rue de casas antigas i hai ua que ye la barbarie. Hai dues cadeiras de barbeiro i uns talhos largos stribados a la parede, adonde se séntan ls homes anquanto aspéran. Tiu Jesé Saca Miedos, home yá mui bielho, bai a fazer la barba i ben pula rue cun sou caiato, dezindo mal de la salude i de las patas.)


Tiu Jesé – Rais parta las patas, que nun bos mexeis. Que cousicas tan pestes. Solo querie agarrar ua bara i anchir-bos de porradas. Bós solo fazeis l que bos dá la gana, pensais que fazeis caçuada de mi, mas un die destes inda las mamais. Quando andábades pulas arribas ne l cuntrabando stábades mais listas.

( Tiu Jesé entra na barbarie i quando bei que nun hai naide bate a la puorta que stá abierta.)

Tiu Jesé – (chamando i albantando cada beç mais la boç ) Á Bulmiro! Bulmiro! Á Bulmiro! Este tamien nunca stá an casa, nun sei l q’anda a fazer.

( La mulhier de Bulmiro assoma-se por ua puorta que dá para andrento de casa i responde.)

Mulhier de Bulmiro – Buonas nuites tiu Jesé, hoije ben mui cedo!
Tiu Jesé – Cumo bengo mui cedo, se yá rato que dou las Trindades!
Mulhier de Bulmiro – Sente-se ende tiu Jesé, nun quede de pies. Bulmiro fui a arrincar ua muola a tiu Castelhano, que yá nun aguantaba culs delores.

(Tiu Jesé, que ye un cachico xordo, pon la mano na oureilha cumo quien nun oube.)

Tiu Jesé – L quei, Castelhano anda d’amores? Cula sue eidade?!
Mulhier de Bulmiro(achegando-se par’an pie l’oureilha de l tiu i albantando un cachico la boç.) Nó, you dixe que Bulmiro fui a arrincar ua muola a tiu Castelhano que yá nun aguantaba culs delores.
Tiu Jesé – Castelhano que faga cumo you, que agarre las piernas i que benga a la barbarie. Tomara-me ne l tiempo an que passábamos you i el l riu, nas barbas de ls friscales! Á piernas! Pareciemos galgos! Mas agora por ir a casa, nun deixará de dar buona gáijara al tou home.
Mulhier de Bulmiro – Á, nun deixa, arganeiro cumo el ye… Parece-me que l puchero que tengo al lume yá stá a bufar.

( La mulhier de Bulmiro bai-se para drentro. Apuis, tiu Jesé pergunta an boç bastante alta.)

Tiu Jesé – L quei, bás-te a deitar? Nun antendo esta gentica d’hoije, deitar-se a ua hora destas, inda cun de die! Déitan-se culas pitas! Anda que you uas poucas de nuites andube por outibales sin me deitar . Tenie q’andar anquanto ls friscales drumien.

( Tiu Jesé faç ua mesura cula mano a modo nun antender i a modo deixar passar, cumo s’ampuntasse la mulhier de Bulmiro.)




2° CENA

(Entra Fracisco, home mais nuobo que tiu Jesé.)

Fracisco – Dius le dé buonas tardes, tiu Jesé.
Tiu Jesé – Tubisses benido mais cedo, Fracisco.
Fracisco – Anton!?...
Tiu Jesé – Anton era pastor! Nun tarda a dar las Almas i tu cun las buonas tardes.
Fracisco – Pus anton, Dius le dé las buonas nuites, home!
Tiu Jesé(tiu Jesé nun oube) L quei ? Come ye l miu nome? Andas bien squecido.
Francisco – Nó. Se nun quier las buonas tardes, pus que séian las buonas nuites.
Tiu Jesé – Buonas nuites mos dé Dius, mas se nun fura esta maldita cámbria que me tulhe las piernas inda podien ser melhores.
Fracisco – Bá, home, nun se queixe, que nun adelantra.
Tiu Jesé – Ls nuobos inda se quéixan mais i cun menos rezon. Agora parécen todos uns pestes que yá nun bálen dues crouas. Ne l miu tiempo, beni you carregadico a chubir las arribas cun pana pa meio lugar, parecie un pelubrino, naide m’ agarraba. Á friscales, nunca me punírun ls uolhos an riba ...
Fracisco – Á tiu Jesé, mas Bulmiro que stá a la spera pa le fazer la barba?!
Tiu Jesé – Fui al Baiunco a arrincar ua muola a Castelhano. Dixo la mulhier que yá nun debe tardar. Ne l die an que bengo you, ye siempre l mesmo cinema. Até parece que l trigo que le dou, ye mais rui que l de ls outros, mas un die destes bou-me a fazer la barba a outra barbarie. Bulmiro yá nun se lembra de la gorrica que le trouxe de Spanha quando inda era garoto, mas mira que a mi inda me lembra cumo se fura hoije.




3° CENA


(Chega Bulmiro i lougo a seguir entra un rapaç nuobo, Antonho Arrasca. Bulmiro trai uas truquesas grandes na mano i uns fierros d’arrincar dientes.)


Bulmiro – Dius bos dé buonas nuites a todos.

(To la giente responde)

Todos – Buonas nuites mos dé Dius.
Tiu Jesé – Á Bulmiro, anda que Castelhano agarra-se por mais fuorte que naide, mas desta beç inda le tremiu la paxarina quando te biu las truquesas.
Bulmiro – Nó, nin assi. Nin dixo ai nin ui! I mire que la muola era un cantabouço, que me bi an calças de mexer pa le arrincar la raiç. Parecie la muola dun burro. Staba pocha i yá lebaba l carrielho todo cumbanido.

(Bulmiro agarra l xabon i l pinzel i ampeça a fazer scuma nun copo d’aluminio)

Bulmiro – Bá ! A quien le toca la beç ?

( Tiu Jesé sentando-se na cadeira de barbeiro )

Tiu Jesé – Bá! bá! Çpacha-te. Corta-me estes quatros pelos i faç-me la barba, que me quiero ir ambora.
Bulmiro – Aposque ten muita priessa!? Nun deixa d’inda ir esta nuite até Fermeseilhe a buscar uas alparagatas i uas tejeiras pa la poda.
Tiu Jesé – Mira que gana nun me faltaba, mas estes almaneches de las piernas yá nun m’ajúdan. Anda meneia-te i aguça-me la faca, pasmado.
Bulmiro – Puode ser que l’aguce tanto q’apuis corte eilha sola ... (diç Bulmiro meio anrabiado anquanto fazie l gesto de le cortar l cachaço)
Fracisco – Á Bulmiro! Nun me digas que t’anrábias quando te cháman «Faca Aguçada»?!
Bulmiro(meio altarado) Mira Fracisco, tu gustas muito que te chámen «Fardela Rota»? I el, tiu Jesé, gusta muito que le chámen tiu «Saca Miedos»?
Fracisco – Bá, home nun t’anrábies, q’inda cortas l tiu.
Tiu Jesé – Tu nun oubes, á Bulmiro, a mi yá tanto se me dá, you agora de bielho, yá nun meto nin saco nada. Se m’agarrasse de 25 anhos! Á guardicas ...

(Nesse antretiempo Bulmiro pon ua toalhica al redror l cachaço de tiu Jesé i ampeça a botar l xabon na cara cul pinzel. Quando yá staba la cara toda anxabonada, assoma-se tie Chana a la puorta de la barbarie, mui apressiada i mui aflegida .)

Tie Chana – Á Bulmiro! Tenes que benir debrebe a ber l miu Antonho que stá mui malico na cama. Bai a ser ua permonia galopante. Ten un febron tan fuorte q’até queima! Se nun l fazes ua sangrie yá, acho que nun tarda an se morrer.

(Tiu Jesé nun oube bien i diç.)

Tiu Jesé – L quei? L tou home nun para de buer? Deixa-lo buer mulher...
Bulmiro – Nó, tiu Jesé, l home stá-se quaijeque a morrer. Parece-me que nun bai a ser hoije que le bou a fazer la barba.
Tiu Jesé – Esso sei-lo you. Mas que nun metes un rapaç que querga aprender l oufício? Tu nun puodes dar aguanto a todo: barbeiro, dentista, beternário, doutor i sei alhá que mais ...
Fracisco – Esso ye berdade.
Bulmiro - (bolbendo-se pa Tie Chana) Baia andando que you nun tardo. (Apuis buolbe-se pa Fracisco ) Á Fracisco, inda tenes an casa daquel remédio que fazes cun cabacas de nebro? L outro que me deste fui remédio santo, curou ua permonia galopante a tiu Burreca i you pensaba que l tiu yá iba a lebar camino.
Fracisco – Acho q’inda há-de haber algun ... Mas quieres-lo yá?
Bulmiro – Nó! Bás-lo a buscar quando l tiu stubir muorto!
Fracisco – Buono, bai andando, que you yá bou por el.
Tie Chana - Dius há-de-te pagar, Fracisco. I tu, Bulmiro, nun tardes, senó chegas alhá i yá nun sirbe de nada.
Tiu Jesé – Anda que sin lebar la faca bien aguçadadica nun bai.
Bulmiro – El yá ampeça a meter noijo cun essa cumbersa.

(Bulmiro sal apressiado i deixa la barbarie.)




4° CENA


( Entra Manuol, cháman-le Manuol Melufa, un rapaç nuobo, cul pelo grande, i bai dreito al outro rapaç nuobo, Antonho Arrasca. Nun diç nada i dá-le ua monzada.)

Tiu Jesé – Cambada de murmosos, yá nun son capazes de dar las buonas nuites. Tal un, tal outro. Mira ... Este yá cacho que staba aqui i inda nun se l’oubiu ua palabrica. Pestes! Dában para ir pulas arribas de nuite, a passar l cuntrabando! Nun habie friscales que ls oubíssen.
Fracisco – Hoije l mundo stá assi, que s’há-de fazer!
Tiu Jesé – Mira, mira que lindo ye, culas celras! Ai la melufa! Inda há-de haber un que t’há-de agarrar por ua rapaza.
Antonho Arrasca – Mira Manuol, acertou-te cul nome. Anda-te, l tiu sabe quatro!
Manuol – Agárran-me por ua rapaza… I apuis, acaba-se l mundo?
Tiu Jesé – Calha-te, calha-te q’até metes noijo. Rapazicos d’agora ...
Manuol – I ne l buosso tiempo cumo érades ? Se calha inda érades piores...
Tiu Jesé – Inda porriba respónden. Bá! Yé melhor calhar-me senó la cumbersa inda bai loinge ... Barba inda nun tenes, a ber se ben Bulmiro que te corte l pelo.
Manuol – Nun há-de ser agora. Hoije solo bengo a falar cun tiu Bulmiro a ber se me quier para sou ajudante, quiero aprender a doutor.
Tiu Jesé – Doutor? Doutor de quei? Doutor de scanho feito á lareira? Ou anton cerjano sin conhecer las yerbas? Mete-te mas ye de cuntrabandista que agora ls guardas yá nun préstan.
Manuol – Pa doutor de leis yá chega el. Las yerbas quien ten que me las ansinar ye tiu Fracisco. Diç que sabe fazer uns remédios milagrosos. L cuntrabando hoije yá nun dá, ls tiempos son outros, tiu Jesé.
Fracisco – Pa aprender a doutor bás pa la ounibersidade, q’aprendes melhor.
Manuol – El bien fala, mas mie mai adonde ten las notas? De qualquiera maneira an l’ounibersidade saberan muita cousa, mas nun sáben l segredo de las yerbas cumo el sabe. Mas un die inda hei-de ir par’lhá.
Fracisco – Buono, you bou-me a saber de l miu remédio. Até manhana tiu Jesé. Até manhana rapazes.
Manuol – Á tiu Fracisco, puodo ir cun el solo para ber cumo ye l sou remédio?
Fracisco – Ó home, por esso que nun seia.
Manuol(para Antonho Arrasca) Bá, adius, Arrasca. Tu inda quedas? You yá me bou cun tiu Fracisco.
Antonho Arrasca – Adiós Melufa. You tamien nun m’hei-de fazer mui bielho.
Tiu Jesé - Hoije parece que yá nun fago la barba. (Buolbe-se pa las piernas i amanaça). Bien feita pa las piernas! Manhana heis-de tornar, solo para nun serdes malucas i perguiceiras. Anda que you bos coço! Anda que se benisse un friscal atrás de bós, íbades a ber cumo meniábades la pantorrilha ...

(buolbe-se pa l outro rapaç i ampeça-le a cuntar, ua partida que le passou ua beç an Spanha.)

Tiu Jesé – Tu nun oubes, ua beç an Spanha, serie ende por este tiempo, tenie ido you a buscar dues dúzias de fouces para un tiu rico de Dues Eigreijas, acho que era tiu Zambeira, i yá te bou a cuntar la partida que me passou.
Antonho Arrasca – Á tiu Jesé, agora nun tengo bagar de l oubir que tengo la mie moça a la spera!

(Antonho Arrasca sale i deixa a tiu Jesé solico.)

Tiu Jesé – Moça, nun deixará ... Mas quien quier esto, Arrasquita anrascado!? Inda se fusse cuntrabandista i traisse uas alparagatas...

(Ban-se todos ambora i acaba l I ATO. Canta-se la cantiga «L remanse de Jesé cuntrabandista»)